مراسم ماه محرم در جمهوری آذربایجان بین عزاداران از جایگاه خاصی برخوردار‌ است.در«نهرم»،«بننی‌ یار»«تیوی»و دیگر‌ روستاهای منطقه نخجوان جمهوری آذربایجان این مراسم‌ به شکل دسته جمعی برگزار مـی‌شد‌ و هـمیشه‌ توجه اهالی دیگر مناطق را بـه خـود جلب می‌کرد.

در نظر مردم،امام حسین به منزلهء شهید،عضو‌ همه‌ خانواده‌هاست.نغمه‌ها،مراثی‌ و قصایدی که در شاءن و منزلت‌ ایشان خوانده شده با قصایدی که در مدح پادشاهان‌ گفته‌اند‌ تفاوت‌ بسیار دارد.اینها نشانگر احساسات درونی مردم است که از محبت‌ و عـشق امـام حسین‌ بوجود‌ آمده‌ و همچنین نشان‌دهنده ستایش و اعتقاد به خدای بلند مرتبه،پیامبر و حضرت علی(ع)است.

از جمله این‌ ابیات‌ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

نجه‌قان آقلا ماسین داغ داش بوگون

«کسیلیب کربلا ده‌گور‌ نه‌ قدر‌ باش بوگون

آقامین آتی گلدی

آقامین آتی گلدی

قانلی خـالاتی گلدی...»

معنی:

«چطور خـون گریه نـکند سنگ و کوه امروز ببین‌ که‌ چه سرها بریده شده امروز با خلعتی گلگون‌ اسب سرورم از راه رسید...»

ماه محرم‌ برای‌ مردم‌ آذربایجان آنـقدر عزیز است که صرف‌ نظر از اینکه چه مذهبی داشته باشند،در این مـاه مـراسم‌ عـقد‌ و عروسی‌ برگزار نمی‌گردد و ساختن خانه جدید را شروع نمی‌نمایند. تا پایان ماه محرم‌ و اربعین حسینی معمولا خانم‌ها موهایشان را رنـگ ‌ ‌نـمی‌کنند و لباس‌های نو نمی‌دوزند و خانواده‌ها تغییر مکان‌ نمی‌دهند.

دهه اول‌ ماه‌ محرم مخصوصا روزهای تاسوعا و عاشورا از روزهای مـهم عـزاداری بـرای مردم است.

چه مرد‌ و چه زن در این روزها لباس‌های‌ رنگارنگ‌ مخصوصا لباس‌ قرمز نمی‌پوشند.

خانواده‌های مذهبی که از امکانات برخوردار‌ هستند‌ بـرای امام‌ احسان می‌دهند و در خانه‌ها مراسم مرثیه‌خوانی برگزار می‌کنند در نتیجه احترام به‌ نسل‌ حضرت عـلی بدون در نظر‌ گرفتن‌ گـذشت‌ قرنها و تـغییرات‌ اساسی‌ در فرهنگ و تحصیلات مردم هنوز‌ هم‌ استفاده‌ از اساسی نظیر علی،حسن،علی اکبر،علمدار عباس،علی‌ عباس،ذوالفقار،فاطمه،زینب،زهرا و سکینه برای کودکان متولد شده در‌ ماه‌ محرم ادامه دارد.

قابل ذکر است که‌ مراسم ماه محرم در‌ نخجوان‌ از محدوده‌ یک رسم شیعه خارج‌ شده‌ و بـه یک مراسم عمومی اسلامی تبدیل‌ شده اسشت.(عین الله مددلی،مراسم ماه محرم در‌ جمهوری‌ آذربایجان)

فریده مجیدی خامنه

 ______

منابع و ماءخذ

1-جعفری،حسین علی،تعزیه‌داری در هند،برگرفته از کتاب‌ تعزیه هنر بومی پیشرو ایران،نوشته پترچکلووسکی،ترجمه‌ داود حاتمی،شرکت‌ انتشارات‌ علمی و فرهنگی،تهران،1367.
2-آنه،متین،آئین‌های محرم در آناطولی تـرکیه،برگرفته از کتاب تعزیه هنر بومی پیشرو‌ ایران،نوشته‌ پترچکلووسکی ترجمه‌ داود حامی،شرکت انتشارات علمی و فرهنگی،تهران،1367.
3- ذکرگو،امیر حسین،مراسم شعیان هند در دههء محرم، همایش بین المللی محرم‌ و فرهنگ مردم پژوهشکده‌ مردم‌شناسی،سازمان میراث فرهنگی کشور،یزد،1379
4-اقبال،محمد جعفر،مراسم تابوک در اندونزی،همایش‌ بین المللی محرم‌ و فـرهنگ مـردم،پژوهشکده مردم‌شناسی، سازمان میراث فرهنگی کشور،یزد،1379.
5-مددلی،عین الله،مراسم‌ ماه‌ محرم‌ در جمهوری آذربایجان، همایش بین المللی محرم و فرهنگ‌ مردم،پژوهشکدهء مردم‌شناسی،سازمان میراث فرهنگی کشور،یزد،1379.
6-محرم در جزایر و سواحل کارائیب،همایش بین المللی محرم‌ و فرهنگ‌ مردم،پژوهشکده‌ مردم‌شناسی،سازمان میراث فرهنگی‌ کشور،یزد،1379.